Mustafakemalpasa Hakkinda

Mustafakemalpasa Hakkinda

Miletos kolonisi olarak dogrudan Miletoslular tarafindanmi yoksa Kyzikoslular veya Atinalilar tarafindanmi kuruldugu kesinlik kazanmayan Miletopolis’ in bölgenin ilk yerlesim birimi oldugu sanilmaktadir. Kaynakçalarda Miletopolis için göl kenarinda bir yerlesim birimi olarak geçmektedir. Tahminlere göre zamanla göl sulari bugünkü mecrasina çekilip Kirmasti Deresi, Debboy veTepebaglik bölgesini bugün regülatörün bulndugu yerden yararak göle dogru akmaya baslayinca Kirmasti sehri, Melde Bayirindan bugün Lalasahin Mahallesi olarak geçen bölgeye nakledilmis olmasi kuvvetle muhtemeldir.

 

Lalasahin Bölgesine, Kirmasti (Kirmastorya) kasabasi olarak yerlesmesi IS. 301-331 yillari arasinda oldugu sanilmaktadir. Adinin da Bizans döneminde kasabanin hakimisi (kadin yöneticisi) olan Kirmastorya dan geldigi sanilmaktadir. Ayni zamanda Kirmastoryanin erkek kardesi olan Mihaliç de bugün Karacabey olan Mihaliç bölgesinin hakimi idi.

 

Bölgenin Osmanlilara katilmasi degisik kaynaklarda, degisik sekillerde anlatilmaktadir. Tacüttevarihin birinci cildinin 48. sayfasinda Orhan Bey Karesi Hükümetini yikmak üzere harekete geçtigi ve Kanolyas ve Vanolyas kalelerinin düsman elinden alinarak Kirmasti vilayetine girildigi; Kirmasti ve Mihaliç’ in Hakim ve Hakimesinin itaatlerini bildirmesi ile Osmanli ya geçtigi yazmaktadir. Solakzade tarihinin 31. sayfasinda da olay benzer sekilde anlatilmis olup tarih olarak 737 (1336) verilmistir.

 

Lalasahin Pasa bu savasta yer almamis olup Orhan Bey’ in küçük oglu Murat’ la beraber Bursa’ da oldugu sanilmaktadir. Bölgenin Lalasahin Pasa’ ya verilisiyle ilgili net bir kaynak yoktur. Fakat Orhan Bey tarafindan savas öncesi verilmis bir söz üzerine Timar olarak Lalasahin Pasa’ ya verilmis olmasi kuvvetli bir ihtimaldir.

 

Ilçe 1875 yilindan önceye kadar Mihaliçe bagli Sincan Nahiyesi olarak geçer. 14 Mayis 1881 de Osmanli Hükümeti bir kararname ile Sincan bucagi merkezi olan Kirmasti’ nin ilçe oldugunu ilan eder. Ilk kaymakam Haci Salih Hayri Efendi atanir. 1 Agustos 1881 ‘de de Belediye Teskilati kurulur.

 

1881 yilina Kadar Mihaliçe bagli Sincan Nahiyesi olarak idare edildiginden nüfus net olarak bilinmemekle beraber 1831 tarihinde vergi yüklümleri Mihaliçte 5425 olarak gözükmektedir. Iyimser bir tahminle Kirmasti deki nüfus 2.250 oldugu sanilmaktadir. 1875 de henüz Rumeli ve Kafkas göçmenleri gelmeden önceki vergi yükümlüsü sayimina göre 3367 vergi veren müslümana karsilik 660 issiz tespit edilmistir. 1893 sayiminda ilçe merkezinde 3.367 Müslüman, 683 Rum, Ermeni ve yahdi olmak üzere 4.050 nüfus yasamaktadir. 139 köyde ise 37.153 kisi bulunmaktadir. Ilçenin toplam nüfusu 42.420 dir.

 

1908 Salnamesine göre 2.000 Km2 olan 139 köylü ilçede nüfus, 93 Harbi göçmenlerleriyle artarak 56.116 kisiye ulasmistir. Göçmenler;

 

Kadirçesme, Karaorman, Sogucak, Güvem, Kosubogazi, Karapinar, Kömürcükadi, Döllük, Eskimezarlik gibi Kafkas Köylerini kururken; Rumeli’ den gelen göçmenler de Hamidiye, Selimiye, Çirpan ve Viraca Mahalleleri ile Tirnova, Findicak, Kosova, Yenice, Demirdere, Kazanpinar, Sarimustafalar gibi yeni yerlesim birimleri olusturmuslardir.

 

1909 da Semsettin Sami Bey’ in Kamus’ul A’lam adli eserinde Kirmasti de:

3 Cami, 5 Mescit, 1 Medrese, 1 Rüstiye, 8 Ilkokul, 2 Kilise, 2 Hamam, 7 Han, 183 Dükkan, 4 Tabakhane, 2 Boyahane, 3 Dokuma El Tezgahi, 2 Buharli 1 Atli 6 degirmeni bulunmaktadir.

 

1910 da, ilçede akrabalari bulunan Ingiliz asilli bir Ermeni, ilçeye ilk otomobili getirdi. 3 ay konuk olan Ingiliz, ilçelilerin seytan arabasi dedigi otomobiliyle ilçe sokaklarinda gezmis, özellikle de çocuklarin büyük ilgisini çekmisti. 1923 ‘de de Fuat Bey, Benli Ahmet ve Demirci Hafiz Mehmet otomobil aldilar.

 

Savas yillari ilçemizde de çok çetin geçmistir. Çerkez Davut gibi birçok savas kaçkini ilçemizde çeteler kurmus halka eziyet edip silah zoru ile halktan para sizdirmislardir. Kirmasti ve Mihaliç te bulunan 172. Yaya Alayi Komutani Yarbay Osman Bey, ilçemizde Kuvayi Milliye teskilatinin kurulmasinda büyük etken olmustur. 1919 da Yunanlilar Izmir’ e çikana kadar 10 ay boyunca bu çetelerin özellikle de Çerkez Davut ve yandaslarinin korkulu rüyasi olmustur. Hem 172. Alayin Bursa’ ya çekilmesine kadar, hem de Yunanlilarin Ilçemize yerlesmesiyle Milli Ruha sahip çeteler de kurulmus, vatan için canlarini feda etmislerdir. Bunlarin baslicalari; Nazif Aganin Ahmet, Gürcü Ahmet Efendi, Laz Ismail, Haci Bekir, Karapinarli Mehmet, Cinci Mehmet in olusturdugu çeterdir. Ayrica Ilçe Kaymakami Saffet Bey, Sube Baskani Ömer Lütfü ve Yüzbasi Halil Bey önderliginde Baskanligini Gürcü Mehmet Efendinin yaptigi Kuvayi Milliye Teskilati kurulmustur. Bashafiz Ahmet Efendi, Hafiz Mustafa Efendi, Benli Ahmet Aga, Kürt Mevlüt, Ahmet Hulusi Koçak, Ismail Uzel, Kiyici Halit Efendi bu teskilatta canla basla çalismislardir.

 

14 Eylül 1922 tarihine kadar 26 ay ilçemizi isgali altinda tutan, vatan haini çetelerle isbirligi yaparak, her türlü zulmü, adam öldürmeyi, yagmalamayi yapan Yunanlilar, kaçarken Karapinar, Kosova, Adaköy, Tasköprü, Eskimezarlik, Demirdere ve Pasalar’ da yanginlar çikarmislardir. Dallimezarlik, Tepecik ve Çirpan en fazla zarar gören yerlerdir. 33. Süvari Alayinin 7. Bölük Komutani Sabri Bey’ in komutasindaki Türk Askerlerinin ilçeye girisi ile ilçe hürriyetine kavusmustur.

 

3 yil 6 ay süren Kurtulus Savasi’ nda degisik cephelerden 100 sehidimizin künyesi gelmistir. 100 lerceside ilçe sinirlarinda çeteler ve Yunan askerlerince sehit edilen ilçe halki, Birinci Dünya Savasi’ nda bir çok cephede 5.000 den fazla sehit vermistir.

 

Ekim 1922 de Çolak Kemalettin Pasa, alayi ile birlikte ilçemize gelerek Demireli ve civari köylerde konaklar. Bir Harp Divani kurarak isbirlikçi ve vatan hainlerinin yargilari yapilir. 72 kisi idama Mahkum edilir. Bir günde dört posta halinde Debboy Bayirindaki Agabaginda kursuna dizilerek idam edilirler. Savas sonrasi Yunanlilarin kaçarken yakarak zarar verdigi yerler arasinda en büyük hasar Karacabey’ dedir. Evleri yanan Karacabey’ lilerin bir kismi Kirmasti’ ya getrilerek kaçan Rumlardan bosalan evlere yerlestirilir.

 

Birçok isbirlikçi eskiya Kurtulus Savasi yillarinda kaçmistir. Çerkez Davut, kardesi Zekeriya, Çördüklü Hüseyin bunlarin basinda gelir. Lozan Konferansi arifesinde, konferans geregince çikarilacak olan Af Yasasi kapsami disinda kalacak olan kisilerin belirlenmesi için 16 Nisan 1924 tarihli, 487 sayili Genel Af Yasasi çikarilmasi için yapilan görüsmelerde, Hükümet Meclise 600 kisilik liste vermis ve bu sayinin 150 ye düsürülmesi önerilmistir. 150 kisilik listede Kirmastili vatan hainlerinin de adi geçmektedir. 600 kisilik listede adi bulunan ve 150 kisilik listede adi geçmemis olan Çerkez Davut, Çördüklü Kara Ali oglu Ismail, Kopuk Ibrahim ve Peder Ibrahim daha sonra vatandasliktan çikarilmistir.

 

24 Aralik 1922 tarihinde Ilçenin adi Belediye Meclisi’ nin aldigi kararla Lalasahin oldu. Ayni kararla Karakilise Köyü’ nün adi Isiklar olarak degisitirildi. Fakat Edirne’ de Lalasahin adinda baska bir ilçenin bulunmasi nedeniye 24 Aralik 1922′ de Belediye aldigi yeni bir kararla ilçenin adini Mustafakemalpasa olarak degistiriken, Ermeni Mahallesi’ ni Lalasahin Mahallesi’ ne bagladi. Ayni kararla Rum Mahallesi’ nin adi Yüzbasi Sabribey Mahllesi olarak degistirdi.

 

1924 yilinda Hükümet Yakasinda Esnaf Kulübü, Belediye Yakasinda da Idman Yurdu futbol kulüpleri kuruldu. 1926 yilinda bu iki kulüp birleserek Gençlik Kulübü adini alir.

 

Ilk saglikli sayim 1927 yilinda yapilmis ve bu sayimda merkezde 13.022 kisi bulunurken 26 köyün baska ilçelere baglanmasiyla 113 e düsen köy sayimizla beraber toplam nüfus 53.272 dir. Bu sayimda nüfusun azalmasinda 26 köyün ilçemizden ayrilmis olmasiyla beraber 19 yil içinde Balkan, Birinci Dünya ve Kurtulus Savaslarinda yaklasik 6 bin evladimizi sehit vermemiz büyük bir etkendir. Bu yillardan sonra lçe nüfusu giderek artmaya baslamistir.

 

Yapimina 1926 da baslanan köprü 1927 yilinda bitirilmistir. Sartnamede olmadigi gerekçesiyle demir korkuluklar yükümlüsü tarafindan yaptirilmamis fakat açilan dava belediye lehine sonuçlaninça yükümlü korkuluklarida tamamlamistir. Böylece 1906 yilinda sel sulariyla yikilan köprü yerine Dönemin kaymakami Ali Haydar Yücebas tarafindan yaptirilmis olan köprü ilçe tarihine son tahta körü olarak geçmistir.

 

1935 yilinda Maresal üniformasi içinde Gazi Mustafa Kemal’ in tunçtan bir aniti, Hükümet Konagi meydanina dikilir. 25 m2 alana, mermerden prizma seklindeki kaide üzerine yerlestirilir. Kaide ile beraber yüksekligi 5 metredir. Bu tarihten itibaren daha önce Belediye binasi önünde yapilan törenler, Ata’ nin aniti önünde yapilmaya baslanmistir.

 

1937 yilinda ilk Halkevi binasi açildi. Bugün Kiz Meslek Lisesi ile Ögretmen Evi’ nin bulundugu yerde yillarca ilçe gençlerine kitapligiyla, kurslari ve piyesleriyle hizmet vermistir.

 

1938 yilinda ilk Elektrik Santrali Binasi yapilarak içine kömürle çalisan buharli lokomobil konuldu. Bu ilçelilerin elektrikle ilk tanismasi degildi. 1930′ lu yillarda Seyhmüftü Camii karsisinda sessiz sinema oynatanlar benzinli jenaratörle ürettikleri elektrikle hem sinema oynatiyor hem de yatsi namazlarinda caminin aydinlatilmasini sagliyorlardi.

 

1939 yilini 1940′ a baglayan yilbasi gecesi ilçe en büyük sel baskinina ugradi. Bugün regülatörün bulundugu yerde Italyan firmalari sondaj çalismalarini bitirmis ve Nafia (Bayindirlik) Bakanligi beton ayaklari kakmaya baslamisti. Çalismalar nedeniyle Belediye yakasi dere boyu yer yer su tünelleri için kazilarak oyulmustu. Bu nedenle dere sularinin yayilmasini önleyecek bir koruyucu kalmamisti. Tavsanli ve Dursunbey’ den gelen uyarilari Kaymakamlik tellallarla halka duyurmus, ovada bulunan mahalleler Selimiye, Çirpan ve Hamidiyedeki evlere yerlestiriliyordu. Gece birden sular yükselmis, bugünkü Balikesir ve Yeniyol’ dan 2 metre yüksekliginde sular akmaya baslamisti. Baskinda 22 kisi bogularak ölmüs 120 ev yikilmis, 2500 evinde alt katlari oturulmaz hale gelmisti. Sular çekilince yerini sogla denilen balçiga birakmis, binlerce hayvan ölüsü ovaya yayilmisti. Sel sulari köprünün her iki yakasinida oyarak bir ada gibi ortada birakmis fakat köprü sel sularina dayanmisti.

 

1943 yilinda Cumhurbaskani Inönü ilçemize gelerek göle kadar uzanan seddelerin yapimini izlemistir. Batakliklar ve çeltik ekimi yüzünden sitma tüm ilçeyi pençesine almistir. Toplanan bugdaylari saklamak için 500 tonluk ofis binasi yapilmistir.

 

1948 yilinda ilçe ilk matbaasina kavusur. Istanbul’ da Tan Gazetesinde çalisirken, gazetenin kapanmasiyla ilçeye yerlesen Ziya Tamburaci, ayni zamanda ilçenin ilk gazetesi olan DIRLIK GAZETESI ‘ ni de çikartmaya baslar. 1950 yilina gelindiginde ilçe nüfusu 65 552 olmustu. Geçen yillarda Karaoglan Köyü ve civarinda 10 bin dekar arazide bataklik kurutulmus, sitma hastaliginin önüne geçilebilmisti. Cumhurbaskani Inönü ilçemizi iki defa daha ziyaret etti.

 

1952 yili ilçeye birçok yenilik getirmistir. Bunlarin en önemlilerinden iki tanesi; 50 abonelik ilk telefon santralinin kurulmasi ve ilk “Balolu” dügünün yapilisidir. Diger bir yenilik te ilçenin Istanbul ile olan baglantisinin degismesidir. Bu yila kadar Bandirma üzerinden vapur ile ulasilan Istanbul’ a, karayollarinin onarilmasi ile Mudanya, Yalova üzerinden ulasmak mümkündür. Bu tarihten sonra vapur ile Istanbul ulasimi hafizalarda bir onu olarak kalacaktir.

 

1955 yilinda Hara üzerinde iki jet uçagi çarpisir ve düser. Pilotlar ölür. Ayni yil 1932 dan bu yana belediyece isletilen tarihi hamam Kizilay’ a satilir. Hamam yiktirilarak yerine yeni bir hamam, otel, lokanta ve dügün salonu yaptirilir. Modernlesme, kentlesme adina bir yasayan günümüze ulasabilmis bir tarih daha yok olmustur. 1956 yilinda köprübasinda bulunan belediye binasi yiktirilmis 1957 yilinda da Simdiki yeri olan Garaj üzerine tasinmistir. Yine 1957 yilinda stadyum arkasina yaptirilan Cezaevi hizmete açilmistir. 1954 yilinda temeli atilan Saglik Merkezi 1958 yilinda bitirilerek hizmete açildi. Böylece ilçe halkinin bir çilesi daha sonlanmis oldu.

 

1961 yilinda Susurluk ve Kirmasti Çaylari birkez daha tasmis ve Yahyaköy – Tasköprü arasindaki Balikesir yolu 4 gün kapanmis, yolcular otobüslerin üzerinden askeri helikopterlerle kurtarilmisti. 1964 yilinda tüm yurtta oldugu gibi ilçemizdende grbete giden isçiler oldu. Nisan ayindan itibaren yil sonuna kadar Almanya ve Belçika’ ya giden ilçeli sayisi 200. Yine bu yil içerisinde Vurun Kahpeye filminin çekimleri ilçemizde gerçeklestirildi. 6 Ekim’ de ilçede 6 siddetinde 55 saniye süren bir deprem oldu. Merkez üssü Gönü Köyü ve Hara arasidir. Deprem sonucunda 2000 civarinda ev oturulmaz hale gelmis, 20 minare yikilmis, 2 çocuk ölmüs ve 20 vatandas yaralanmisti. En fazla hasar Çeltikçi Durumbey, Bogaz, Kavakli ve Güllüce Köylerinde idi. 1966 yilinda Belediye ve Orman Isletmesi Danaçayiri Kavakligindaki parki hizmete açtilar. 1967 yilinda da Endüstri Meslek Lisesinin temeli atildi. 1968 yilinda ilçenin ilk televizyonu izlenmeye baslandi. 27 Agustos 1967 tarihinde Vehbi Koç, törenle Tat Konserve Fabrikasinin açilisini yapti.

 

1970 yilinda Halk Egitim Merkezi hizmete girdi. Ayni yil yapilan sayimda ilçe nüfusu; merkezde 25.686, köylerde 58.680 toplam 84.366 bireydir. 12 Eylül 1974 yilinda Seyhmüftü Camii karsisinda çikan yangin sonucu Eski Sinema Hani ile beraber Köseleciler ve Kunduracilar Çarsisinda 87 is yeri yandi. 1976 yilinda 108 dekar alan üzerine 262 is yerinden olusacak Sanayi Sitesinin yapimina baslandi.1974 yilinda hizmete giren Hallaçoglu sinemasi yapiminda 2 yil sonra televizyonlarin artmasi sonucu kapanarak Tekel’ e depo olarak kiralandi.

 

1986 yili birçok yapinin açilisina tanik olduk. 10 yil önce yapimina baslanan kapali spor salonu bu yil açildi. Meliköy Köprüsü bitirildi. 18 derslikli Züferbey Okulu ile 4 Katli Kiz Merkez Kuran Kursu hizmete açildi.

 

1990 sayiminda ilçe nüfusu merkezde 37.795, köylerde 63.009 olmak üzere toplam 100.804′ e yükselmisti. 1991 yilinda ilçenin ikinci köprüsü tören yapilmadan hizmete açildi.



Bilgi

Okunma Sayısı: 11007
Eklenme Tarihi: 7.10.2019 23:29:47
Güncelleme Tarihi: -

Paylaş