Bursa ili ve çevresinde hissedilen deprem, 04 Aralik 2023 tarihinde yerel saat ile 10:42:20’ de Gemlik körfezi içerisinde Mudanya ilçemizin yaklasik 4.73km açiginda, yaklasik 9km derinlikte gerçeklesmis olup, aletsel büyüklügü 5.1 (Mw) olarak belirlenmistir (Sekil 1).
Deprem, merkezinden yaklasik 220km’lik bir alan içerisinde hissedilmistir (Sekil 2a). Ivme degerlerine bakildiginda Mudanya ilçemizin 0.12g ile en yüksek ivmeli sarsintilara maruz kaldigi görülürken, en büyük ivme degerleri Nilüfer ve çevresi için 0.027g, Ertugrulgazi ve çevresi için ise 0.007g’ dir (Sekil 2b). Depremi hisseden vatandaslarimizin, maruz kaldiklari sarsintiyi karsilastirmalari adina 06 Subat 2023 depremlerindeki sarsintilarla basit bir karsilastirma yapilabilir. Vatandaslarimizin Mudanya’ da maruz kaldigi sarsintilarin ivmesi, 06 Subat 2023 depremlerinden yaklasik 6.5 kat daha düsükken, bu deger Nilüfer ilçemizde hissedilen sarsinti için ise yaklasik 20 kattir.
Sekil 2 (a) 04 Aralik 2023Gemlik körfezi depreminin kaydedildigi istasyonlar ve kaydedilen en büyük yer ivmesi dagilimi, (b)Bursa ili kent merkezi ve çevresinde kaydedilen en büyük yer ivmesi dagilimi
Gemlik körfezi depremi (ana sok) yaklasik 30s sürmüs olup, en büyük ivmeli sarsintilar bu sürenin ilk 5s’ sinde hissedilmistir (Sekil 3a ve b). Ana sokun ardindan, aletsel büyüklükleri degiskenlik gösteren fazla sayida artçi sok gözlenmis olup, bunlarin en büyügü yerel saat 11:18:52’ de aletsel büyüklügü 3.8 (Mw) olarak belirlenen artçi depremdir (Sekil 3a ve c). Bununla beraber, ana sok öncesi saat 10:37:46’ da aletsel büyüklügü 3.1 (Mw) olan, ana sok konumunun yaklasik 5km kuzeybatisinda öncü olarak nitelendirilebilecek bir sismik olay göze çarpmaktadir (Sekil 3a). Bu olay öncü olabilecegi gibi, körfez içerisindeki olagan sismik aktivitelerinden biri de olabilir.
Sekil 3 (a)TK 1618 numarali Mudanya istasyonunda04 Aralik günü saat 10:00-13:00 araligindakaydedilen sismik olaylar, (b) 04 Aralik 2023 Gemlik depreminin, TK 1618 numarali Mudanya istasyonu kaydi, (c) en büyük artçi sokun TK 1618 numarali Mudanya istasyonu kaydi
Birlesik Devletler Jeolojik Arastirma Merkezi (USGS)’ in, depremi hisseden vatandaslardan aldigi çevrimiçi geri bildirimler ile hazirladigi siddet haritasinda, depremin en siddetli olarak Mudanya ilçemizde hissedildigi, ilimizin güneyine gidildikçe siddetin göreceli olarak azaldigi görülmektedir (Sekil 4)
Sekil 4 Birlesik Devletler Jeolojik Arastirma Merkezi (USGS)’ in, depremi hisseden vatandaslardan aldigi toplam 208 adet çevrimiçi geri bildirimle ile hazirladigi siddet haritasi
Gemlik körfezi ve çevresinin geçmis senelerdeki sismisitesine bakildiginda, bölgenin büyüklükleri 3.0 ile 5.2 arasinda degisen depremler ürettigi görülmektedir (Sekil 5a). Dolayisiyla, 04 Aralik 2023 Gemlik Körfezi depreminin olagan bir sismik aktivite oldugu söylenebilir. Bununla beraber, tarihsel kayitlarda 985 yilinda meydana geldigi belirtilen ve IX siddetinde hissedildigi kaydedilen deprem, ilimizi etkileyecek yikici depremler açisindan göz ardi edilmemelidir (Sekil 5b). Hem tarihsel kayitlarda karsilasilan depremler hem de ülkemizdeki aletsel dönemin baslangici olarak varsayilan 1900 yillindan bu yana kaydedilen sismik olaylar göz önüne alindiginda, Bursa ve yakin çevresi için büyük-yikici bir depremin yeniden olus periyodunun yaklasik 45-60 yil oldugu görülmektedir (Tablo 1). Dolayisiyla, deprem dirençli kentlesme çalismalarinin arttirilmasi, var olan çalismalarin hizlandirilmasi önemlidir.
Sekil 5 Gemlik körfezi ve yakin çevresine ait (a) aletsel ve (b) tarihsel dönem depremler
Tablo 1 Bursa ilinde hasar yaratan tarihi ve aletsel dönem depremler
Tarih
Konum
Bursa’ da Yarattigi Etki
29 ya da 32
Iznik-Izmit
121
170
358 ya da 368
427
Bursa
715
Iznik
1064 ada 1065
Mudanya açiklari
1419
Gemlik
Mercallicetveline göre VIII siddetinde
1508
Bati Marmara
Istanbul’da4000-5000cankaybioldugu,Ayasofya (6stanbul)’nin fetih sonrasi yapilan mineresi yikildi, Bursa’ ise Istanbul kadar zarar gördü.
Bununla beraber, ilimizin yogun nüfuslu alanlarinin yer bilimsel özellikleri ve ilimiz çevresinde yikici depremler olusturabilecek fay sistemlerinin varligi, ilimizin büyük bir sismik tehlike altinda oldugu göstermektedir. Ayrica kapsamli jeofizik ve jeolojik veriler isiginda yapilan son bilimsel çalismalar, Bursa Ovasi’ni yaklasik dogu-bati yönünde boydan boya kesen yeni bir fayin varligini da göstermektedir.
Bu amaçla üniversitemizin hem ulusal-uluslararasi ikili is birligi çalismalari sürdürdügünü hem de dogrudan ilimiz özelinde yapilacak deprem arastirmalari projelendirdigini ve yakin zamanda olumlu gelismeleri degerli kamuoyuyla paylasilacagini belirtmek isteriz.
