Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi

Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ), yeterliliklerin anlaşılması ve karşılaştırılması için geliştirilen hayat boyu öğrenme politika aracıdır. AYÇ, yeterliliklerin işverenler, bireyler ve kurumlar tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlayarak, çalışanların ve öğrenenlerin yeterliliklerini diğer bir ülkede kullanabilmesinin yolunu açmakta, ülkelerin yeterlilik sistemlerinin birbirleriyle bağlantısını sağlayan ortak karşılaştırma aracı işlevi görmektedir. AYÇ, hayat boyu öğrenmeyi geliştirmeye yönelik bir araç olarak; örgün, yaygın ve serbest öğrenme ortamlarında gerçekleşen öğrenmeleri kapsamaktadır.

Türkiye  Yeterlikler Çerçevesi - Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Referanslama Çalışmaları

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesini (TYÇ) AYÇ’ye referanslama süreci, MYK tarafından 2014 yılında başlatılmış ve MEB, YÖK, bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, AB düzeyindeki ilgili kurumlar, sendikalar, meslek örgütleri, sivil toplum kuruluşları, öğrenci konseyleri, yerli ve yabancı uzmanlar ve akademisyenlerle işbirliği içerisinde yürütülmüştür.Referanslama sürecinin nihai çıktısı, Tavsiye Kararı’ndaki referanslama kriterlerine yönelik doğru ve güvenilir bilgileri içeren ulusal referanslama raporudur.Türkiye Referanslama Raporu, 29 Mart 2017’de Brüksel’de gerçekleştirilen toplantıda AYÇ Danışma Grubuna sunulmuş ve müzakere edilmiştir. Rapor, AYÇ Danışma Grubu tarafından açık, şeffaf ve güvenilir bir çalışma olarak değerlendirilmiş ve müzakereler sonucunda TYÇ’nin AYÇ’ye referanslandığına karar verilmiştir.Her ikisi de sekiz seviyeli olan TYÇ ve AYÇ seviyeleri arasında bire bir eşleşme bulunmaktadır. Bir başka ifadeyle, TYÇ’nin her bir seviyesi ile AYÇ’nin her bir seviyesi seviyeleri eşleştirilmiştir. TYÇ’nin AYÇ’ye referanslanması, ülkemiz eğitim ve öğretim ile yeterlilik sisteminin Avrupa normlarına ulaştığını göstermesi bakımından büyük bir öneme sahiptir. TYÇ’ye yerleştirilecek yeterlilikler üzerinde TYÇ ve AYÇ seviyelerinin belirtilmesi, yeterliliklerin Avrupa’da daha anlaşılır ve güvenilir olmasını sağlayacaktır. Türkiye Referanslama Raporu’nun 2017 yılında revize edilen Tavsiye Kararı’na göre güncelleme çalışmaları devam etmektedir.

Avrupa Yeterllikler Çerçevesinin Gelişimi
Yeterlilik çerçeveleri yardımıyla bir ülkede bulunan yeterliliklerin anlaşılabilirliğinin ve diğer ülkelerle karşılaştırılabilirliğinin sağlanması yaklaşımının temelleri 1997 yılında Lizbon’da imzalanan “Avrupa Bölgesinde Yüksek Eğitim Niteliklerinin Tanınmasına İlişkin Sözleşme” ve 1998 yılında yayımlanan “Sorbonne Bildirisi” ile atılmıştır. Avrupa Konseyi, Avrupa Bölgesindeki yükseköğretim ile ilgili diploma ve derecelerin tanınması için 11 Nisan 1997 tarihinde UNESCO ile birlikte Lizbon Tanıma Sözleşmesi'ni gerçekleştirmiştir. Tam adı, Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme olan Lizbon Tanıma Sözleşmesi, Avrupa Bölgesi'nde bir başka ülkeden alınmış olan derece ve öğrenim sürelerinin tanınmasına ilişkin usulleri belirleyen ve hukuksal bağlayıcılığı olan bir belgedir. Sözleşme, yabancı diplomaların ev sahibi ülkenin eğitim sistemi ve/veya iş sektöründeki gerçek yerinin belirlenmesine yöneliktir. Bu kapsamda, sözleşme sadece yükseköğretim değil, yükseköğretime giriş sağlayan ortaöğretim derecelerini de kapsamakta ve doğrudan akademik tanıma ile ilgilenmektedir. Türkiye, Sözleşmeyi 01/12/2004 tarihinde imzalamış ve Sözleşme 01/03/2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sorbonne Bildirisi ise 1998 yılında Fransa, İtalya, Almanya ve İngiltere Eğitim Bakanlarının Sorbonne’da gerçekleştirdikleri toplantı sonunda yayımlanmıştır.Sorbonne Bildirisi ile Avrupa’da ortak bir yükseköğretim alanı yaratma fikri ilk kez gündeme gelmiş olup Bologna Süreci’nin ilk adımları atılmıştır. Bologna Süreci resmi olarak 1999 yılında Bologna Bildirisi’nin 29 ülkenin yükseköğretimden sorumlu Bakanları tarafından imzalanması ve yayımlanması ile başlamıştır. Öğrencilerin ve öğretim görevlilerinin hareketliliğini sağlamak ve yaygınlaştırmak ile hayat boyu öğrenmeyi teşvik etmek Bologna Süreci’nin temel hedefleri arasında yer almaktadır. Bu kapsamda Ulusal Yeterlilik Çerçeveleri (UYÇ) ve Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) her iki sürecin de aynı hedef doğrultusunda ancak farklı yaklaşımlarla geliştirdiği fikirler arasında yer almakta olup önemli çalışma ve eylem konularını oluşturmaktadır. Ülkelerin eğitim ve yeterlilik sistemlerinde gerçekleşen bu gelişmelere paralel olarak AYÇ geliştirilmesine yönelik ilk çalışmalar 2004 yılının Ekim ayında başlatılmıştır.

Hayat Boyu Öğrenme İçin Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tavsiye Kararı
AYÇ’ye yönelik ilk çalışmalar, 2004 yılının Ekim ayında, yeterliliklerin şeffaflığını artırmak amacıyla Üye Devletler, sosyal taraflar ve diğer paydaşlardan gelen ortak bir referans talebine karşılık olarak başlamıştır. Avrupa Komisyonu, AYÇ Uzman Grubunun desteğiyle öğrenme kazanımlarına dayalı olarak tanımlanan ve sekiz seviyeden oluşan bir çerçeve taslağı hazırlamıştır. 2005’in ikinci yarısında yeterliliklerin şeffaflığına ve taşınabilirliğine yardımcı olmayı ve hayat boyu öğrenmeyi desteklemeyi amaçlayan çerçeve taslağına yönelik Avrupa genelini kapsayan istişare süreci başlatılmıştır. İstişare süreci sonunda çerçeve taslağına yönelik görüşler değerlendirilmiş ve Avrupa’daki sosyal taraflar ile uzmanlar tarafından taslakta değişiklikler yapılmıştır. Revize edilmiş doküman, Avrupa Komisyonu tarafından 6 Ekim 2006 tarihinde teklif olarak kabul edilmiştir. Teklif, 2007 yılı boyunca Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından müzakere edilmiş ve 23 Nisan 2008 tarihinde “Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilik Çerçevesi Tavsiye Kararı (AYÇ)” olarak resmen kabul edilmiştir. Bu tavsiye kararı, AYÇ’nin yasal dayanağını oluşturmaktadır. Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Tavsiye Kararı kapsamında, ulusal mevzuat ve uygulamalarla uyumlu ulusal yeterlilik çerçevelerinin geliştirilmesi ve yeterlilik seviyelerinin AYÇ seviyeleri ile şeffaf bir yaklaşım içerisinde referanslanmasıyla ulusal yeterlilik sistemlerinin AYÇ ile ilişkilendirilmesi tavsiye edilmektedir. Sorumlu kurumlar tarafından düzenlenen tüm yeni yeterlilik belgesi, sertifika, diploma ve Europass dokümanlarının ulusal yeterlilik sistemleri aracılığıyla uygun AYÇ seviyesine açık bir referans içermesine yönelik önlemlerin alınması önerilmektedir. Ülkelerin UYÇ’lerini geliştirmesi ve çerçeve seviyelerini AYÇ seviyeleri ile şeffaf bir yaklaşım içinde referanslaması sonucunda, farklı ülke ve sistemlerde düzenlenen yeterlilik belgesi, sertifika, diploma ve Europass dokümanları gibi yeterliliklerin kıyaslanabilmesi mümkün olmaktadır. AYÇ Tavsiye Kararı, günümüz şartlarına uyumlu ve gelecekteki güçlüklere hazırlıklı olmak amacıyla Mayıs 2017’de güncellenmiştir. Güncellenen Tavsiye Kararı, ülkelere UYÇ oluşturmalarını ve AYÇ ile referanslamalarını, bu süreci kaliteyi ve şeffaflığı teşvik edecek bir yaklaşımla yönlendirmek amacıyla Ulusal Koordinasyon Noktası (UKN) belirlemelerini tavsiye etmektedir. Ülkemizde, AYÇ Ulusal Koordinasyon Noktası olarak Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) belirlenmiştir.
 

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde Seviyeler ve Seviye Tanımlayıcıları
AYÇ ve TYÇ, seviye ve seviye tanımlayıcılarından oluşan bir yapıya sahiptir. AYÇ, kıyaslama ve iş birliğini mümkün kılmak amacıyla oluşturulmuş bir üst çerçeve olup farklı ülkelerin ulusal yeterlilik sistemlerini ve çerçevelerini sekiz ortak Avrupa referans seviyesi aracılığıyla ilişkilendirmeyi hedefleyen bölgesel bir yeterlilik çerçevesidir. AYÇ ile TYÇ’nin temelini, her seviyede sahip olunması gereken asgari ortak bilgi, beceri ve yetkinliklerin tanımlandığı sekiz seviye oluşturmaktadır.Bu seviyeler, seviye tanımlayıcısı olarak adlandırılan bilgi, beceri ve yetkinlikten oluşan öğrenme kazanımı ifadeleriyle tanımlanmaktadır. Seviye tanımlayıcıları, ilgili seviyeye ilişkin öğrenme kazanımlarını tanımlamak, yeterliliklerin ait olduğu seviyeyi belirlemek ve TYÇ’yi uluslararası/bölgesel yeterlilik çerçevelerine referanslamak için kullanılan araçtır.

Yükseköğretimde TYÇ Seviyeleri ile Program Eşleşmeleri
Hayat Boyu Öğrenme için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ), yeterliliklerin anlaşılması ve karşılaştırılması için geliştirilen hayat boyu öğrenme politika aracıdır. AYÇ, yeterliliklerin işverenler, bireyler ve kurumlar tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlayarak, çalışanların ve öğrenenlerin yeterliliklerini diğer bir ülkede kullanabilmesinin yolunu açmakta, ülkelerin yeterlilik sistemlerinin birbirleriyle bağlantısını sağlayan ortak karşılaştırma aracı işlevi görmektedir. AYÇ, hayat boyu öğrenmeyi geliştirmeye yönelik bir araç olarak; örgün, yaygın ve serbest öğrenme ortamlarında gerçekleşen öğrenmeleri kapsamaktadır.

ULUSLARARASI STANDART EĞİTİM SINIFLAMASI (ISCED)
Uluslararası Standart Eğitim Sınıflaması (ISCED), UNESCO tarafından ülkelerarası karşılaştırılabilir istatistiklerin toplanması, derlenmesi ve analiz edilmesi için oluşturulan bir çerçevedir ve eğitim programlarının ve ilgili yeterliliklerin eğitimin alan ve seviyelerine göre organize edilmesi için bir referans sınıflamadır. ISCED revizyonları uluslararası anlaşmaların ürünü olup, resmi olarak UNESCO’ya üye ülkeler tarafından kabul edilmektedir. İlk kez 1976 yılında yayınlanan ISCED, 1997, 2011 ve 2013 yıllarında revize edilmiş ve günümüze kadar pek çok ülke tarafından eğitim politikaları belirleme ve istatistik verilerinin toplanmasına yardımcı olma gibi amaçlarla kullanılmıştır. Yükseköğretim sistemimizde, diplomalardaki program isimlerinden kaynaklanan ve mezunların kamu ve özel sektörde istihdamı ile akademik dikey hareketliliklerinde hak kayıplarına sebep olan sorunları çözmek amacıyla, benzer içerikli ve aynı yetkinlikleri kazandıran fakat farklı isimli programlar, 2020 yılında Başkanlığımızca ISCED-F 2013 sınıflaması referans alınarak bilimsel ölçütlere göre uzlaşılan tek bir isim altında birleştirilmiştir. Bu kapsamda eğitim bilimleri, sanat ve insani bilimler, sosyal bilimler, gazetecilik ve enformasyon, iş, yönetim ve hukuk, doğa bilimleri, matematik ve istatistik, bilişim teknolojileri, mühendislik, imalat ve yapı, tarım, ormancılık, su ürünleri ve veterinerlik, sağlık, sağlık bakımı ve desteği, hizmetler ile ilahiyat/İslami ilimler gibi alanlar birleştirilmiş ve yükseköğretimdeki önlisans ve lisans programları bilimsel tasnif süzgecinden geçirilip uzlaşıyla bir standarda kavuşturulmuştur. Programların bilimsel ölçütlere göre tasnifi sürecinde 55 farklı üniversiteden alanında uzman 120 akademisyenin yer aldığı 17 çalışma komisyonu oluşturulmuş ve taslak çalışmaya üniversitelerden gelen görüşler doğrultusunda son hali verilmiştir. Çalışma öncesinde aktif ve pasif toplamda yaklaşık 2.230 olan önlisans ve lisans program sayısı 679’a düşmüştür.