Aile Hekimliği, birey, aile ve toplum sağlığına katkıda bulunmak üzere, çocukluk, ergenlik, erişkinlik ve ileri yaş gibi yaşamın bütün evrelerinde ve süreklilik içinde, cinsiyet, yakınma, hastalık gibi herhangi bir ayrım yapmaksızın, sağlığın korunması ve geliştirilmesi ile karşılaşılabilecek tüm sağlık sorunlarının birinci basamakta erken tanı, tedavi, izlem ve rehabilitasyonuna yönelik olarak, tıp etiği ilkeleri ile uyum içinde çağdaş, nitelikli, kanıta dayalı bir sağlık hizmeti sunabilmek için gerekli bilgi, beceri ve tutumları edinmiş olmayı gerektiren bir uzmanlık dalıdır.
Dünya Aile Hekimliği Birliği (WONCA (World Organization of National Colleges, Academies and Academic Associations of General Practitioners / Family Physicians) 2002 yılında disiplini tanımlamış ve 2011 yılında bu tanımı revize ederek “Aile hekimi disiplininin prensipleri doğrultusunda eğitim almış uzman doktordur. Tıbbi bakım isteyen kişiye yaş, cinsiyet, hastalıktan bağımsız; kapsamlı, sürekli, bireysel sağlık bakımı sunmakla sorumludur. Bu bakımı, aile hekimi hastalarının kararlarına da saygı göstererek kendi aile, toplum ve kültürleri bağlamında verir. Aile hekimi yetenek ve değerlerini etkin ve güvenli bir sağlık bakımı vermek üzere geliştirmekle yükümlüdür” demiştir.
Disiplinin tarihsel sürecine baktığımız zaman aile hekimliğinin gelişiminde teknolojik gelişmelerin önemli bir rolü olduğu görülmektedir. 1900lü yıllardan önce tıp sadece bir sanat dalı olarak görülürken; mikroskobun bulunması, bakterilerin keşfi gibi bilimsel ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle, günümüzde sadece bir sanat dalı olarak kalmamış, pozitif bir bilim olma özelliğini de kazanmıştır. Teknolojideki bu gelişmeler sonucunda tıbbi bilgi katlanarak artar hale gelmiş; tek bir organla tek bir dokuyla ilgilenen ileri uzmanlık alanları oluşmuştur. Aile hekimliğine olan ihtiyacı ilk kez 1923 yılında Francis Peabody gündeme getirmiş ve hastaları sadece bir sistem, bir organ ya da bir doku olarak değil de, bir bütün olarak ele alacak bir uzmanlık dalına; yeni bir hekim tipine ihtiyaç olduğunu, tıp bilimlerinde oluşan aşırı uzmanlaşma sonucu hastaların ortada kaldığını; kapsamlı, kişisel sağlık hizmeti veren bir uzmanlık dalının gerekliliğini vurgulamıştır.
Bu görüşün ilk yansıması 1952 yılında ingiltere’de Royal College of General Practitioners’ın kurulması olmuştur. Bunun ardından Amerikan Tıp Birliği 1966 yılında Milis ve Willard Raporları’nı yayınlaması sonrasında Amerika Birleşik Devletleri’nde 1969 yılında birincil bakım konusunda çalışan yeni bir uzmanlık dalı “Aile Hekimliği” tanınmış, Aile Hekimliği Yeterlilik Kurulu kurulmuş ve Aile hekimliği uzmanlığı bu şekilde doğmuştur. Bu hekimler, kişileri ve aileleri, içinde yaşadığı toplumun bir parçası olarak ele alan, yaş, cinsiyet ve hastalık ayırımı yapmaksızın kesintisiz ve bütüncül sağlık hizmet sunabilen hekimlerdir ve bazı ülkelerde “Genel Pratisyen” bazı ülkelerde “Aile Hekimi” olarak adlandırılmıştır. Yeni gelişen bu tıp disiplini de genel pratisyenlik ya da aile hekimliği adını almıştır.
Ülkemizde Aile hekimliği ilk defa 1983 yılında tıp eğitimi alanı olarak Tababet Uzmanlık Tüzüğü’nde yer almış, 1985 yılında Ankara, İstanbul ve İzmir’deki eğitim hastanelerinde aile hekimliği uzmanlığı eğitimi başlamış, 1993 yılında ise tıp fakülteleri bünyesinde aile hekimliği anabilim dalı kurulmuştur. Aile Hekimliği, 1990’lı yıllardan itibaren nüfusun geneline yönelik birinci basamak temel tedavi edici sağlık hizmetlerinin yanı sıra koruyucu ve önleyici toplum sağlığı hizmetlerini sunacak birim olarak sağlık politikalarının odağında yer almaya başlamıştır. Ülkemizde 2010 yılından itibaren birinci basamak hizmetlerinin adı “aile hekimliği” olarak adlandırılmış ve aile hekimliği uzmanlığı özendirilerek yakın bir gelecekte mezuniyet sonrası uzmanlık eğitiminin zorunlu olması yolunda ilk adımlar atılmıştır.
Disiplini tanımlayan 12 temel özellik, her uzman aile hekiminin ustalaşması gereken 12 temel yeteneği belirler. Bunlar 6 çekirdek yeterlik başlığı altında toplanmıştır.
Disiplinin Temel Özellikleri
1. Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktasını oluşturur; hizmet almak isteyenlere açık ve sınırsız bir giriş sağlar. Yaş, cinsiyet ya da kişinin başka herhangi bir özelliğine bakmaksızın tüm sağlık sorunlarıyla ilgilenir.
2. Sağlık kaynaklarının verimli kullanımını sağlar. Bunu bireylere sunulan bakımı koordine ederek, birinci basamakta diğer sağlık çalışanlarıyla birlikte çalışarak ve gerektiğinde hasta adına üstlendiği savunuculuk göreviyle diğer uzmanların sunduğu hizmetlerle teması yöneterek yapar.
3. Bireye, ailesine ve içinde yaşadığı topluma yönelik kişi-merkezli bir yaklaşım geliştirir.
4. Hastanın kendi sağlık sorumluluğunu almasına yardımcı olarak hastanın güçlenmesini sağlar.
5. Kendine özgü bir hastayla görüşme süreci vardır. Bu süreç, etkili bir iletişimle hekim ve hasta arasında zaman içinde gelişen bir ilişki kurulmasını sağlar.
6. Sağlık hizmetlerinin hastanın gereksinimleriyle belirlenen boylamsal (longitudinal) sürekliliğini sağlamaktan sorumludur.
7. Rahatsızlıkların toplum içindeki prevalans ve insidansının belirleyici olduğu özgün bir karar verme süreci vardır.
8. Hastaların akut ve kronik sağlık sorunlarını aynı anda yönetir.
9. Gelişimlerinin erken evresinde henüz ayrışmamış bir şekilde sunulan ve ivedi girişim gerektirebilen rahatsızlıkları yönetir.
10.Uygun ve etkili girişimlerle sağlık ve iyilik durumunu geliştirir.
11.Toplumun sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir.
12.Sağlık sorunlarını fiziksel, ruhsal, toplumsal, kültürel ve varoluş boyutlarıyla ele alır.
Aile hekimliği uzmanlığının çekirdek yeterlilikleri ise 6 başlık altında özetlenebilir;
 |
https://www.woncaeurope.org/kb/european-definition-gp-fm-2023
