Uzunluğu 5 mm’den küçük olan plastik parçalar “mikroplastik” olarak tanımlanıyor. Farklı boyut, şekil, renk, yoğunluk ve kimyasal kompozisyonda olabiliyor mikroplastikler. Küçük boyutlardaki bu plastik parçacıkların çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkileri büyük oluyor.

2019 yılında üretilen plastik miktarının 335 milyon tona ulaştığı ve bu miktarın yaklaşık %10’unun doğal çevrede kirletici haline geldiği tahmin ediliyor. Büyük boyutlardaki bu plastiklerin parçalanarak mikroplastiklere dönüşmesi sonucunda toprakta, suyollarında, okyanuslarda ve havada mikroplastik kirliliği ile karşı karşıya kalıyoruz.

Mikroplastikler doğal ekosistemlere çeşitli yollarla girebiliyorlar. Kozmetikler, tekstil ürünleri ve çeşitli endüstriyel süreçler bu yollardan bazıları. Kozmetikte, tekstil ürünlerinde, araç lastiklerinde, vb. bulunan mikroplastikler doğrudan çevresel alıcı ortamlara ulaşıyorlar. Diş macununuzda bile mikroplastik bulabilirsiniz. Bu ürünler doğrudan mikroplastik barındırdıkları için birincil grubu oluşturuyor. İkincil gruptaki mikroplastikler ise büyük plastik atıkların çevresel şartlara maruz kalarak doğada parçalanması sonucu ortaya çıkıyor. Su şişeleri, balık ağları, eldiven ve maskeler bu gruba örnek olarak verilebilir. Örneğin tek kullanımlık plastik poşetler en büyük kaynaklardan birini oluşturuyor. Bu poşetler denize ulaştığında güneşin ve deniz suyunun etkisiyle parçalanarak mikroplastiklere dönüşüyor.

Mikroplastiklerin denize ulaşmasıyla besin zincirine dâhil oldukları ve öncelikle deniz canlılarına zarar verdikleri biliniyor. Deniz canlılarının tüketilmesi yoluyla da insan gıdasına ulaşıyor mikroplastikler. Bazen sofra tuzunda karşımıza çıkıyor bu kirleticiler. Her gün gıda, su ve teneffüs ettiğimiz hava yoluyla binlerce görünmeyen mikroplastiğe maruz kaldığımızı tahmin ediyor bilim insanları. Bağışıklık hücrelerimizin mikroplastiklerle temas ettiğinde çabucak zarar gördüğünü doğrulayan bazı bilimsel araştırmalar var.

Plastiklerin parçalanması yüzlerce hatta binlerce yıl sürebildiği için, canlı dokularında birikme olasılıkları oldukça yüksek. Bir gün tekstil endüstrisinin ürettiği ve bazen plastik atık geri kazanımına örnek olarak gösterdiği polyester kıyafetinizin tabağınıza mikroplastik olarak geri dönmesi ihtimaller dâhilinde.

Hayatımızı kolaylaştırdığını düşündüğümüz plastikler, olumsuz etkilerini her geçen gün daha çok gösteriyor. Mikroplastiklerin oluşumu ve hayatımıza girişi bu etkilerden biri. Plastiklerle olan ilişkimizi bir kez daha düşünmeye sıra gelmedi mi?

BUÜ Sürdürülebilir Kampüs

https://uludag.edu.tr/surdurulebilirlik

E-posta: sustainability@uludag.edu.tr

Referanslar

Abreu, A., Pedrotti, M.L., Microplastics in the oceans: the solutions lie on land, Field Actions Science Reports, Special Issue 19, 2019, http://journals.openedition.org/factsreports/5290

Jambeck, J.R., Geyer, R., Wilcox, C., Siegler, T.R., Perryman, M., Andrady, A., Narayan, R., Law, K.L., 2015. Plastic waste inputs from land into the ocean. Science 347, 768–771. doi:10.1126/science.1260352

Smith, M., Love, D. C., Rochman, C. M., & Neff, R. A. (2018). Microplastics in Seafood and the Implications for Human Health. Current environmental health reports, 5(3), 375–386. https://doi.org/10.1007/s40572-018-0206-z

Tiseo, I., 2021, Global plastic production 1950-2020, Statista, https://www.statista.com/statistics/282732/global-production-of-plastics-since-1950/

Wright SL, Kelly FJ. Plastic and Human Health: A Micro Issue? Environ Sci Technol. 2017 Jun 20;51(12):6634- 6647. doi: 10.1021/acs.est.7b00423. Epub 2017 Jun 7. PMID: 28531345.

Yang D, Shi H, Li L, Li J, Jabeen K, Kolandhasamy P. Microplastic pollution in table salts from China. Environ Sci Technol. 2015;49(22):13622–13627. doi: 10.1021/acs.est.5b03163.