Bursa ili ve çevresinde hissedilen deprem, 04 Aralik 2023 tarihinde yerel saat ile 10:42:20’ de Gemlik körfezi içerisinde Mudanya ilçemizin yaklasik 4.73km açiginda, yaklasik 9km derinlikte gerçeklesmis olup, aletsel büyüklügü 5.1 (Mw) olarak belirlenmistir (Sekil 1).
Deprem, merkezinden yaklasik 220km’lik bir alan içerisinde hissedilmistir (Sekil 2a). Ivme degerlerine bakildiginda Mudanya ilçemizin 0.12g ile en yüksek ivmeli sarsintilara maruz kaldigi görülürken, en büyük ivme degerleri Nilüfer ve çevresi için 0.027g, Ertugrulgazi ve çevresi için ise 0.007g’ dir (Sekil 2b). Depremi hisseden vatandaslarimizin, maruz kaldiklari sarsintiyi karsilastirmalari adina 06 Subat 2023 depremlerindeki sarsintilarla basit bir karsilastirma yapilabilir. Vatandaslarimizin Mudanya’ da maruz kaldigi sarsintilarin ivmesi, 06 Subat 2023 depremlerinden yaklasik 6.5 kat daha düsükken, bu deger Nilüfer ilçemizde hissedilen sarsinti için ise yaklasik 20 kattir.
Sekil 2 (a) 04 Aralik 2023Gemlik körfezi depreminin kaydedildigi istasyonlar ve kaydedilen en büyük yer ivmesi dagilimi, (b)Bursa ili kent merkezi ve çevresinde kaydedilen en büyük yer ivmesi dagilimi
Gemlik körfezi depremi (ana sok) yaklasik 30s sürmüs olup, en büyük ivmeli sarsintilar bu sürenin ilk 5s’ sinde hissedilmistir (Sekil 3a ve b). Ana sokun ardindan, aletsel büyüklükleri degiskenlik gösteren fazla sayida artçi sok gözlenmis olup, bunlarin en büyügü yerel saat 11:18:52’ de aletsel büyüklügü 3.8 (Mw) olarak belirlenen artçi depremdir (Sekil 3a ve c). Bununla beraber, ana sok öncesi saat 10:37:46’ da aletsel büyüklügü 3.1 (Mw) olan, ana sok konumunun yaklasik 5km kuzeybatisinda öncü olarak nitelendirilebilecek bir sismik olay göze çarpmaktadir (Sekil 3a). Bu olay öncü olabilecegi gibi, körfez içerisindeki olagan sismik aktivitelerinden biri de olabilir.
Sekil 3 (a)TK 1618 numarali Mudanya istasyonunda04 Aralik günü saat 10:00-13:00 araligindakaydedilen sismik olaylar, (b) 04 Aralik 2023 Gemlik depreminin, TK 1618 numarali Mudanya istasyonu kaydi, (c) en büyük artçi sokun TK 1618 numarali Mudanya istasyonu kaydi
Birlesik Devletler Jeolojik Arastirma Merkezi (USGS)’ in, depremi hisseden vatandaslardan aldigi çevrimiçi geri bildirimler ile hazirladigi siddet haritasinda, depremin en siddetli olarak Mudanya ilçemizde hissedildigi, ilimizin güneyine gidildikçe siddetin göreceli olarak azaldigi görülmektedir (Sekil 4)
Sekil 4 Birlesik Devletler Jeolojik Arastirma Merkezi (USGS)’ in, depremi hisseden vatandaslardan aldigi toplam 208 adet çevrimiçi geri bildirimle ile hazirladigi siddet haritasi
Gemlik körfezi ve çevresinin geçmis senelerdeki sismisitesine bakildiginda, bölgenin büyüklükleri 3.0 ile 5.2 arasinda degisen depremler ürettigi görülmektedir (Sekil 5a). Dolayisiyla, 04 Aralik 2023 Gemlik Körfezi depreminin olagan bir sismik aktivite oldugu söylenebilir. Bununla beraber, tarihsel kayitlarda 985 yilinda meydana geldigi belirtilen ve IX siddetinde hissedildigi kaydedilen deprem, ilimizi etkileyecek yikici depremler açisindan göz ardi edilmemelidir (Sekil 5b). Hem tarihsel kayitlarda karsilasilan depremler hem de ülkemizdeki aletsel dönemin baslangici olarak varsayilan 1900 yillindan bu yana kaydedilen sismik olaylar göz önüne alindiginda, Bursa ve yakin çevresi için büyük-yikici bir depremin yeniden olus periyodunun yaklasik 45-60 yil oldugu görülmektedir (Tablo 1). Dolayisiyla, deprem dirençli kentlesme çalismalarinin arttirilmasi, var olan çalismalarin hizlandirilmasi önemlidir.
Sekil 5 Gemlik körfezi ve yakin çevresine ait (a) aletsel ve (b) tarihsel dönem depremler
Tablo 1 Bursa ilinde hasar yaratan tarihi ve aletsel dönem depremler
Tarih
Konum
Bursa’ da Yarattigi Etki
29 ya da 32
Iznik-Izmit
121
170
358 ya da 368
427
Bursa
715
Iznik
1064 ada 1065
Mudanya açiklari
1419
Gemlik
Mercalli cetveline göre VIII siddetinde
1508
Bati Marmara
Istanbul’ da 4000-5000 can kaybi oldugu, Ayasofya (6stanbul)’nin fetih sonrasi yapilan mineresi yikildi, Bursa’ ise Istanbul kadar zarar gördü.
1556
Dogu Marmar
Ertugrul Camii (Osmangazi)’ nin mineralleri yikildi, sehir surlari zarar gördü
1668
Kastamon -Ilgaz
Bursa’da kismi zararlar olustu
1674
1705
Bursa
1729
Dogu Marmara
Bursa’da bir yel degirmeni yikildi, birkaç bina hasar aldi, can kaybi görülmedi
1766
Dogu Marmara
Emirsultan Camii (Yildirim) ve türbesi hasar aldi, aldigi hasar sonrasi 1795’ te yikildi
1766
Bati Marmara
Bursa’da hissedildi ancak hasara dair net bilgiler yok
1894
Dogu-Bati Marmara
Agir tahribat yaratmasi nedeniyle “büyük hareket-i arz” olarak isimlendirilmis. Bursa’da 474 kisi hayatini kaybetti, 482 kisi yaralandi, 1773 yapi hasar gördü.
03/1855
04/185
Bursa
Orhan Gazi Camii (ya da Gazi Orhan Bey Camii, Osmangazi) agir hasar aldi, etrafindaki medreseler tamamen yikildi. Ulu Camii’nin iki minaresi serefesinden yikildi, kubbeler hasar aldi, depremler sonrasinda çikan yanginlarda ise 1500 kadar yapi (camii, han, hamam, ev, dükkan) yandi ve yikildi
1857
Gemlik
03/1953
Yenice-Gönen (Ms 7.2)
5000 bina yikik, yaklasik 5000 bina agir hasarli, 265 hayatini kaybeden vat ndas
02/1956
Eskisehir (Ms 6.4)
Inegöl, Yenisehir ve Iznik’te Mercalli cetveli VI siddetinde issedildi
10/1964
Bursa-Karacabey (Manyas Depremi) (Ms 7.0)
2324 konut yikik ya da agir hasarli, 1158 konut orta hasarli, 11800 konut hafif hasarli
03/1970
Gediz (Kütahya) (Ms 7.2)
Tofas fabrikasi agir hasar gördü. Literatüre “zemin büyütmesi” kavraminin tanit lmasinda önemli olan bir depremdir.
08/1999
Gölcük (Izmit) (Mw 7.4)
63 konut agir, 434 konut orta ve 940 konut hafif hasarli. 10 kisi hayatini kaybetmis, 5 1 kisi yarali
Bununla beraber, ilimizin yogun nüfuslu alanlarinin yer bilimsel özellikleri ve ilimiz çevresinde yikici depremler olusturabilecek fay sistemlerinin varligi, ilimizin büyük bir sismik tehlike altinda oldugu göstermektedir. Ayrica kapsamli jeofizik ve jeolojik veriler isiginda yapilan son bilimsel çalismalar, Bursa Ovasi’ni yaklasik dogu-bati yönünde boydan boya kesen yeni bir fayin varligini da göstermektedir.
Bu amaçla üniversitemizin hem ulusal-uluslararasi ikili is birligi çalismalari sürdürdügünü hem de dogrudan ilimiz özelinde yapilacak deprem arastirmalari projelendirdigini ve yakin zamanda olumlu gelismeleri degerli kamuoyuyla paylasilacagini belirtmek isteriz.
