Bursa Uludag Üniversitesinde (BUÜ) görevli bir grup akademisyen ve doktora ögrencisi, yapay zekadan yararlanarak farkli trafik ve yol kosullarinin otomobil sürücülerinin zihinsel is yükleri üzerinde olusturdugu etkileri arastirdi.

"Otomobil Sürücülerinin Farkli Trafik ve Yol Kosullarindaki Bilissel Yüklerinin Arastirilmasi" adli çalismada, gerçek yol sartlarinda sürücünün beyninden elektromanyetik alicilar araciligiyla bazi veriler elde edildi.

BUÜ Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisligi Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Tülin Gündüz'ün yürütücülügünde nörolog ve yapay zeka uzmani iki akademisyen ile iki doktora ögrencisinin yer aldigi ekibin çalismasinin deneysel bölümü 6 ayda, hazirlik ve degerlendirmesi ise 2 yilda tamamlandi.

Bireylerin günlük hayatta ve çalisma ortaminda gerçeklestirdigi zihinsel ve algisal aktivitelerin insan beyninde olusturdugu etkilerin toplami olarak tanimlanan "zihinsel is yükü"nün arastirildigi çalismaya 39 sürücü katildi. Sürücüler, 30 yas alti ve 30 yas üstü, otomobil kullanma deneyimlerine göre ise 20 yil ve daha az deneyimli, 20 yil ve üzeri diye gruplara ayrildi.

Hazirlanan parkurda elektroensefalografi (EEG) cihazi baglanan sürücülerin, araç kullandiklari sirada degiskenlere bagli olarak bilissel yükleri arastirildi.

"Yapay zekadan sürücülerin is yüklerinin siniflandirilmasi kisminda yararlandik"

Prof. Dr. Gündüz, AA muhabirine, Ingiltere'deki Birmingham Üniversitesinde basladigi bilissel ergonomi çalismalarini Türkiye'ye tasimak için bu projeyi gerçeklestirdiklerini söyledi.

Nöroergonomi alaninda otomobil sürücülerinin sürüs esnasindaki zihinsel is yüklerini arastirdiklari çalismayla ilgili bilgi veren Gündüz, söyle devam etti:

"Gerçek sürücülerle, gerçek trafik kosullarinda, gerçek yol kosullarinda, farkli trafik kosullarinda, farkli yol kosullarinin insan üzerinde, beyin üzerinde olusturdugu zihinsel süreçlerini arastirmak üzere bir proje gerçeklestik ve projemizde özellikle yapay zekadan destek aldik çünkü günümüzde artik bizim de hayatimiza girmis bulunmakta. Hem otonom sürüs için hem de bu tarz yenilikçi çalismalarda yer aliyor. Yapay zekadan sürücülerin is yüklerinin siniflandirilmasi kisminda yararlandik. Bu konuda akademik literatürden ve tecrübemizden, uzman kisilerin arastirma alanlarindaki tecrübelerinden yararlanarak çalismamizi gerçeklestirdik."

Gündüz, çalismayi EEG cihaziyla gerçeklestirdiklerini, bunu sürücülerin kafalarina yerlestirerek deney rotasina çikardiklarini dile getirdi.

Beynin farkli bölgelerine ve loblarina yerlestirilen elektrotlarla 14 ölçüm noktasindan saniyede 128 veri alacak sekilde 76 parametreyi degerlendirecek bir veri seti olusturduklarini belirten Gündüz, bunlarin siniflandirilmasinda yapay zekadan yararlandiklarini anlatti.

Sürücülerin deney parkurunda 30 dakika boyunca yaklasik 30 kilometre katettigini bildiren Gündüz, "Bu parkur sehir içi trafigini, sehir disi trafigini, sikisik yaya trafigini ya da ortalama bir trafigi kapsayacak sekilde farkli varyasyonlari içerdi ve bu kisilerle kendi araçlariyla, aliskin olduklari araçlarla, aliskin olduklari araç kullanma sekilleriyle, gerçek yol kosullarinda deneylerimizi gerçeklestirdik." dedi.

"30 yas üstü sürücülerin bilissel yükleri daha fazla"

Gündüz, arastirma sonucunda sürücülerin beyin fonksiyonlariyla ilgili bazi önemli verilere ulastiklarini söyledi. Elde ettikleri verilerin, otonom sürüs için altyapi verisi olabilecegini söyleyen Gündüz, sunlari kaydetti:

"Otobanda ya da sehirler arasi rahat yollarda rahat otomobil kullaniriz diye hissederiz ancak sunu tespit ettik ki otobanda hiz arttigi zaman sürücünün zihinsel yükü de artiyor. Bu bize trafik güvenligi açisindan çok önemli bir isaret veriyor. 'Otobanda yüksek hiza çikinca rahat gideriz' duygusunun aslinda ne kadar yanlis oldugunu bilimsel verilerle tespit etmis olduk ayrica 30 yas alti sürücülerimizin bilissel yük olarak daha az zorlandigini tespit ettik. 30 yas üzeri sürücülerin ise belki konsantrasyon ve dikkat, tecrübeyle de iliskili olarak daha temkinli olmalarindan dolayi zihinsel yükleri biraz daha fazla ancak bir diger ilginç sonuç da su oldu; 20 yil ve daha fazla uzun sürede otomobil kullanan kisilerin ise zihinsel yüklerinin biraz daha az oldugunu tespit ettik. Bu da bize otomobil kullanmada tecrübenin ne kadar önemli oldugunu, reflekslerin otomatiklestigini gösterdi."

Prof. Dr. Tülin Gündüz, sürüs sirasinda insan beyninin ön lobunun daha öne çiktigini, diger bölümlerinin buna destek oldugunu belirtti.

Insan beyninin bilim insanlari tarafindan arastirilmaya devam edilecegini dile getiren Gündüz, "Çok kolay bir siniflandirma degil. Hekimlerimiz de bu alanda çalismaya devam ediyor. Biz de mühendisler olarak bu alanda çalismalarimiza devam ediyoruz. Elde ettigimiz sonuç aslinda gelecege yönelik yapay zeka teknikleriyle otonom sürüsün bir altyapisi olabilir. Otonom sürüste sürücüye yardimci destek sistemler var. Bu destek sistemlerini daha aktif kullanilabilmesi için bir altyapi olusturabilir." diye konustu.

Gündüz, arastirma projesinin sonuçlarinin akademik degeri yüksek uluslararasi dergiler "Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour" ile "Cognitive Computation"da yayimlanacagini sözlerine ekledi.

Haber Linki: https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/farkli-trafik-ve-yol-kosullarinin-surucunun-beyin-fonksiyonlarindaki-etkisi-yapay-zekayla-arastirildi/3170395