Matematik Okuryazarlığı Nedir?
Matematiğin önemi, insan yaşamındaki ve bilim dünyasındaki birçok fiziksel olgunun ve davranışın soyut matematik modellere indirgenebilmesi ve bu modeller üzerinden açıklanabilmesinden ileri gelmektedir (Stacey, 2015). Birçok kaynakta gerçek yaşam ile okul matematiği arasındaki kopukluğa vurgu yapılmış (Ellerton, 2013; Kaiser ve Willander, 2005; Stacey, 2015) ve okul matematiği ile gerçek yaşam arasındaki ilişkinin, öğretimle koordine edilmesi ihtiyacına dikkat çekilmiştir. Bu ihtiyaç matematiğin gerçek yaşamdaki rolünü anlama ve karşılaşılan sorunların çözümünde matematiği kullanabilme (McCrone ve Dossey, 2007) anlamına gelen matematik okuryazarlığı (MO) kavramının doğmasına yol açmıştır.
Literatür incelendiğimde MO ilişkin farklı tanımlar mevcuttur. Bu tanımlarda matematik okuryazarlığı; bireyin matematiğe özgü üst düzey düşünme becerilerine ve yeterliklerine sahip olma ve bunları gerçekleştirme durumu olarak özetlenmektedir (Kramarski ve Mizrachi, 2004; Meaney, 2007). Benzer şekilde PISA çalışmaları kapsamında da matematik okuryazarı bir bireyin belli yeterliklere (problem çözme stratejisi seçme, matematiksel modelleme, muhakeme etme ve argüman üretme, iletişim, temsille gösterme, sembolik dil ve işlemleri kullanma ve matematiksel araçları kullanma) sahip olması durumu şeklinde ifade edilmektedir. Söz konusu Matematiksel yeterlikler Niss ve Højgaard, (2011) tarafından matematiksel bir içeriği olan problemlerde veya matematiksel katkı ile daha kolay anlaşılır/çözülür hale gelen durumlarda “Matematik birikimini aktive etmek için hazırbulunuşluk” şeklinde tanımlanmıştır. Matematiksel yeterlik başta yetenek kavramı olmak üzere birçok başka kavramla karıştırılmakta, yetenek, kabiliyet, kavrama, etkililik, verimlilik, bilgi, ustalık, uzmanlık, beceri vb. gibi kavramların yerine kullanılmaktadır. Yetenek, birikimden ziyade doğuştan getirilen yapabilme gücüdür. Oysaki yeterlik “yeterli ya da nitelikli olma başka söyleyişle gerekli beceri, bilgi, nitelik ve kapasiteye sahip olma” durumudur (Kilpatrick, 2014).
Matematiksel yeterlikler, iki gruba ayrılabilir. İlk gruptakiler “matematik sorularını cevaplamada ve matematiksel bir soru sormada” aktive olan yeterlikler olup bunlar; problem çözme, matematiksel modelleme ve muhakeme etme yeterliğidir. Bunlardan problem çözme yeterliği, farklı türdeki matematiksel problemleri saptama, formüle etme, sınırlandırma ve hali hazırda formüle edilmiş problemleri çözebilme, modelleme yeterliği, mevcut modellerin temellerini ve özelliklerini analiz edebilme ve bunların doğruluğunu değerlendirebilme, yaşamsal durumları “matematikleştirme” ve muhakeme yeterliği, matematiksel problemleri çözmek için argümanları anlama, değerlendirme ve sonuç çıkarma anlamına gelmektedir. İkinci gruptakiler “matematiksel dil ve araçları kullanma” ile ilgili yeterlikler olup( temsil etme, sembol ve formal dili kullanma, iletişim ve matematiksel araç ve gereçleri kullanma yeterliği) dört tanedir:.
Bu yeterlikler bir bütün olarak matematiksel yetkinliği oluşturur (Niss ve Højgaard, 2011). Bir önem sırası yüklemek gerekirse ilk grubu oluşturan yani matematiksel bilgi ve becerilerle ilgili olan yeterlikler daha önemlidir, çünkü bu yeterlikler, matematik başarısının olmazsa olmazıdır (Altun, 2018). İkinci grup yani dil ve araçlarla ilgili olanlar ise birinci gruptaki yeterliklerin kullanılmasında destekleyici işlevi olan yeterliklerdir. Bu tasnif, birinci gruptaki yeterliklerle, ikinci gruptaki yeterliklerin ayrık, kopuk olduğunu göstermez. Aksine birinci gruptaki herhangi bir yeterlik, ancak ikinci gruptaki bir veya birkaç yeterliğin aktive olması ile görünür, gözlenebilir hale gelir. Bu yönüyle örneğin birinci gruptaki modelleme yeterliği ile ikinci gruptaki sembolleri ve formal dili kullanabilme yeterliği oldukça yakın bir ilişki içindedir.
Matematik Okuryazarlığı ile ilgili daha kapsamlı bilgilere aşağıdaki makaleden ulaşabilirsiniz.
