Yetişkin İnsanlarda Aşılama Neden Önemlidir?
Aşılar bulaşıcı hastalıkların yayılımının önlenmesinde ve bulaşıcı hastalıklardan korunmada en etkili, güvenli ve ekonomik koruyucu sağlık hizmetlerindendir. Bağışıklama hizmetleri, koruyucu hizmetler kapsamında yer almakta ve aile hekimlerinin en temel görevlerinden birini oluşturmaktadır.
Aşılama işlemi yaşam boyu devam etmektedir. Çocukluk ve ergen aşılaması ile başlayan erişkin aşılaması ile devam eden bir süreçtir. Tüm dünyada yetişkinlerin aşılanması en az çocuklar kadar önemsenmeye başlanmıştır.
Erişkinlerde ölüm ve hastalık ile sonuçlanabilecek birçok hastalık aşı ile önlenebilmektedir. Ülkemizde yaşlı nüfusun giderek artmasıyla kronik hastalık oranlarında yaşanan artış erişkin aşılamasını ön plana çıkarmaktadır.
Çocukluk dönemi aşı takviminde eksik dozu bulunan yetişkinler ile gebeler, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, bağışıklık yetmezliği bulunanlar ve diğer risk gruplarındaki kişilerin enfeksiyon hastalıklarından korunması doğrultusunda yetişkin aşılama faaliyetleri yürütülmektedir. Yetişkin aşılama ile çeşitli kronik hastalığa sahip bireylerin enfeksiyon kaynaklı hastaneye yatış oranlarında azalma gözlenmektedir.
Erişkin aşılama için her hasta aşı ihtiyacı yönünden değerlendirilir. Erişkin kişilerin aşı ihtiyaçlarının başlıca nedenleri:
- Bazı sık görülen enfeksiyonlar yaşlanma ile birlikte ciddi seyretmektedir. Grip, pnömoni (zatürre), Hepatit A, zona gibi hastalıklar erişkinlerde ciddi komplikasyonlarla seyredebilir.
- Bazı aşılar için kandaki bağışıklık seviyesinde yaşla azalma gözlenir. Örneğin çocukluk dönemi yapılan tetanoz difteri aşısının koruyuculuğunun devamı için belirli aralıklarla ek doz yapılması gerekmektedir.
- Yetişkinlerin daha önce çocukluk döneminde olmadığı aşıları risk durumunda olması gerekmektedir.
- Endemi, pandemi gibi salgın durumlarında sağlık otoritelerinin önerdiği şekilde aşılama gerekmektedir.
- Riskli bölgelere seyahat (hac-umre ziyaretinde meningokok aşısı zorunluluğu gibi) ve temas sonrası profilaksi (tetanoz ve kuduz gibi) erişkin bağışıklamanın diğer nedenleri arasında yer almaktadır.
 |
Seyahat eden kişilerin yolculuk ettiği ülkedeki bulaşıcı hastalık riskine uygun olarak aşılanması Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’ne bağlı seyahat sağlığı birimlerinde uygulanmaktadır. Seyahat öncesi bağışıklamada genel kural, gezi tarihinden en az 10-14 gün önce aşıların tamamlanmış olmasıdır. Detaylı bilgi için tıklayınız.
|
Erişkin Döneminde Yapılması Önerilen Aşılar Nelerdir?
- Difteri, Tetanoz, Aselüler Boğmaca Aşıları:
Gebeler dahil olmak üzere tüm erişkin yaş grubunda uygulanmaktadır. Çocukluk dönemi aşı serisi tamamlanan tüm yetişkinlere 10 yılda bir Td aşısı uygulanmalıdır. Gebelerin önceki aşı geçmişlerine bakılmaksızın her gebelikte bir doz Tdap aşısı yapılması önerilmektedir.
- Mevsimsel Grip (İnfluenza) Aşısı:
 |
Gripten korunmanın bilinen en etkin yolu aşıdır. Grip aşısı isteyen herkese yılda bir defa şeklinde uygulanabilir. Ülkemiz için ideal aşılama zamanı Ekim-Kasım aylarıdır. Aşının öncelikle önerildiği gruplar (Bu gruplarda gelişen grip ölümle sonuçlanacak kadar ağır seyredebilir):
- 65 yaş üstü tüm erişkinler
- Gebeler
- Bakım evinde yaşayanlar
- Kronik hastalığı olanlar (diyabet, astım, KOAH, kalp-damar hastalığı, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, kan hastalıkları)
- Bağışıklık sistemi baskılanan kişiler
- Sağlık çalışanları
Sağlık bakanlığı 65 yaş üzeri ve riskli gruplardaki bireylerin yıllık grip aşısını ücretsiz olarak karşılamaktadır.
|
Pnömokok aşıları ile pnömokok bakterisinin neden olduğu zatürre, menenjit, orta kulak iltihabı gibi ciddi hastalıklardan korunma sağlanmaktadır. 65 yaş üzeri tüm bireylere ve kronik hastalığı bulunan ya da bağışık sistemi baskılanmış olan kişilere yaşa bakmaksızın konjuge ve polisakkarit pnömokok aşıları uygulanmaktadır.
Daha önce hepatit A geçirilmemiş ya da buna karşı aşı yapılmamışsa erişkin yaş grubunda 2 doz aşı ile bağışıklık sağlanmaktadır. Risk altındaki gruplar (kronik karaciğer hastalığı olan kişiler, pıhtılaşma bozukluğu olan hastalar, eşcinsel erkekler, madde bağımlılığı olan bireyler, hepatit A hastalığının sık olduğu ülkelere seyahat edecek aşısı olmayan kişiler, HIV/AIDS olguları, organ nakli adayları ve alıcıları ile kanalizasyon işçileri) başta olmak üzere bağışık olmayan herkesin aşılanması önerilmektedir.
Hepatit B virüsü kronik karaciğer hastalığına, karaciğer kanserine ve siroza neden olabilmektedir. Bu nedenle ülkemizde olduğu gibi Hepatit B’nin orta sıklıkta görüldüğü ülkelerde tüm toplumun aşılı olması şiddetle önerilmektedir. HBV enfeksiyonu açısından risk altındaki gruplar öncelikli olarak aşılanmalıdır. Riskli bazı gruplar şu şekilde belirtilmiştir:
- Sağlık çalışanları
- Hemodiyaliz hastaları
- Organ ve kemik iliği nakli adayları ve alıcıları
- Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda kalan kişiler
- Madde bağımlıları (özellikle damar içi uyuşturucu kullananlar)
- Hepatit B taşıyıcılarının/hastalarının aile içi temaslıları
- Çok sayıda cinsel partneri bulunanlar
- Eşcinsel/biseksüel erkekler
- Kronik karaciğer hastalığı olan kişiler
- Cezaevlerinde ve ıslahevlerinde bulunan hükümlüler ve çalışanlar
- Piercing, dövme yaptırmayı planlayan kişiler
- Berberler-kuaförler, manikür-pedikürcüler, bakımevlerinde ve yetiştirme yurtlarında bulunan kişiler
- Hepatit B oranının yüksek olduğu bölgelerden gelen göçmenler ve onlarla temas riski yüksek olan kişiler.
- Suçiçeği (Varicella Zoster) Aşısı:
Suçiçeğine karşı bağışıklığı olmayan erişkinler 2 doz aşı ile aşılanabilir. Suçiçeği geçiren hasta ile temas eden bireyler aşı için hızlıca değerlendirilmelidir.
- Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşıları:
Ülkemizde üç aşı birlikte uygulanmaktadır. Kızamık veya kızamıkçık aşısı olduğuna veya hastalık geçirdiğine dair kayıt bilgisi olmayan veya antikorları negatif olan yetişkinlere KKK aşısı yapılmalıdır.
- Herpes Zoster (Zona) Aşısı:
 |
Daha önce suçiçeği ve zona zoster geçirip geçirmemiş olmasına bakılmaksızın 50 yaş üzerindeki tüm bireylere önerilmektedir. Kronik hastalığı olanlar ve huzurevinde kalanlar risk altında bulunduğu için aşılanması uygundur. Aşı sayesinde, birçok komplikasyonu bulunan ve şiddetli ağrı ile seyreden hastalıktan korunmak mümkündür.
|
Meningokok bakterisinin neden olduğu hastalık tablosu sıklıkla çocukluk döneminde ortaya çıkabilmekle beraber her yaş grubunda görülebilir. Menenjit, zatürre, meningokoksemi gibi tablolar ortaya çıkabilmektedir. Meningokok B (Men B) ve Meningokok ACWY (Men ACWY) türlerine etkili aşılar mevcuttur. Her ikisinin de uygulanması önerilmektedir. Yüksek risk altında bulunan ve aşı için öncelikle değerlendirilmesi gereken gruplardan bazıları:
- Dalak fonksiyonlarında bozukluk olan
- Dalağı alınmış ve alınacak olan kişiler
- HIV’li kişiler
- Bağışıklığı baskılanmış kişiler
- Askere alınanlar veya yurtlarda kalan üniversite öğrencileri
- Sahra altı Afrika menenjit kuşağına veya Suudi Arabistan’a hac veya umre ziyareti için seyahat edenler
- Human Papilloma Virüs (HPV) Aşısı:
 |
 |
Genital HPV cinsel yolla bulaşan yaygın bir enfeksiyondur. Bazı HPV tipleri yaygın hastalığa ve servikal (rahim ağzı), genital, anal kanserlere yol açar. HPV ayrıca genital siğilin etkenidir. Farklı HPV tiplerini içeren çeşitli aşılar bulunmaktadır. Gardacil 9; içeriği ile 9 farklı HPV tipinden korunma sağlayarak; serviks, vagina, vulva ve anal kanser ile genital siğil gelişimini önler. HPV ile enfekte olmayan cinsel aktif/inaktif kişiler aşıdan tam yarar görürler. Dört ve dokuz valanlı aşı hem erkek hem kadınlar için önerilmektedir. HPV aşısı için üst yaş sınırı bulunmamaktadır. 15 yaş üzeri kişilerde aşılama 3 doz şeklinde uygulanmaktadır.
|
- Haemophilus İnfluenzae Tip B (Hib) Aşısı:
Hib enfeksiyonu menenjit, zatürre gibi tablolara neden olabilmektedir. Yüksek risk taşıyan erişkinlerde (orak hücreli anemi, lösemi, HIV enfeksiyonu, dalak fonksiyonlarında bozulma, dalağın alınması, kemik iliği nakli) önerilen bir aşıdır.
 |
Pandeminin ilk yılından itibaren farklı yöntemlerle hazırlanan bir dizi aşı (inaktif aşılar, vektör aşıları ve mRNA aşıları) kullanıma girmiş ve bağışıklama çalışmaları küresel boyutta başlamıştır. TurkoVac, Sinovac inaktif aşılara örnek olarak verilebilir; aşı şeması 2 doz primer seri ve booster dozlardan oluşur. Pfizer/BioNTech mRNA aşılarına örnek oluşturur; aşı şeması 2 doz primer seri ve booster dozdan oluşur.
|
