Aşı Nedir?

Aşılar, insan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma özelliklerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı toksinlerin etkileri ortadan kaldırılarak geliştirilen biyolojik ürünlerdir. Aşılamada, kişinin etkenle karşılaşarak vücudunun bağışıklık oluşturması ama bu sırada hastalığa yakalanmaması istenir. Aşılama, çocuk sağlığında öne çıkan bir koruyucu sağlık hizmeti olmakla birlikte tüm yaşlardan önemlidir. Toplumda herhangi bir hastalık için riskli kişileri aşılamanın iki temel amacı vardır. Bunlardan ilki, aşı yapılan kişiyi o hastalığa karşı korumak, ikincisi ise toplumda hastalığın kontrolünü sağlamaktır. Bu iki nedenden ötürü aşılama, en temel koruyucu sağlık hizmetlerinden biridir.

Aşılar Nasıl Etki Eder? Çocuğuma Neden Aşı Yaptırmalıyım?

Mikroplar (virüs, bakteri…) hem çevremizde hem de vücudumuzda yani her yerdedir. Bir kişi duyarlı olduğunda ve zararlı bir organizma ile karşılaştığında bu durum hastalığa ve ölüme yol açabilir.

Çocuklar özellikle yenidoğanlar dünyaya gözlerini ilk açtıklarında son derece savunmasızdırlar. Ancak annelerinden geçen antikor adı verilen bir takım koruyucu maddeler sayesinde vücutları bazı hastalıklara karşı belli bir süre korunma altında kalabilir. Ama her hastalığa karşı maalesef bir korunma sağlayamaz. Anneden geçen antikorlar da bir süre sonra artık etki edemeyecektir. Bu yüzden çocuklara aşı yapılarak vücutlarında antikor üretimi sağlamaları ve bu hastalıklardan korunmaları sağlanır. 

Hangi Tür Aşılar Vardır?

Aşılar en temelde canlı ve ölü aşı şeklinde iki gruba ayrılabilir. 

Canlı aşılar, hastalığa neden olan virüsün ya da bakterinin laboratuvar koşullarında zayıflatılmasıyla üretilir. Bu şekilde elde edilen aşıdaki mikroorganizma çoğalma ve bağışıklık yanıtı oluşturma yeteneğine sahiptir. Hastalık yapıcı özellikleri ise zayıflatılmıştır.

Ölü aşıların ise farklı türleri bulunmaktadır. Bir mikroorganizmanın tümünü öldürülmüş halde içeren aşılara tüm hücreli aşı, mikroorganizmanın yalnızca belli kısımlarını içeren aşılara ise fraksiyone (alt birim) aşı denir.

Aşıların İçerisinde Neler Vardır?

Aşılar, bağışıklık gelişmesini sağlayan ve antijen olarak isimlendirilen maddeleri, çok az miktarlarda da aşının yapımında, güvenli ve etkili olmasında rol alan maddeleri içerirler. Aşılar, antijen yanında adjuvan, stabilizatör ve koruyucu maddeleri de ihtiva etmektedir. Sağlık Bakanlığınca temin edilip kullanılan aşıların içinde domuz ürünü bulunmamaktadır.

Ayrıntılı bilgi için https://asi.saglik.gov.tr/asi/genel-bilgiler/36-asi-icerikleri.html inceleyebilirsiniz. 

Hangi Hastalıkları Aşıyla Önlemek Mümkündür?

Ülkemizde 13 hastalığa karşı rutin aşı uygulaması yapılmaktadır. Bunlar; difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci, hepatit B, hepatit A, H. influenza tip b, tüberküloz, kızamık, kabakulak, kızamıkçık, suçiçeği ve pnömokok’tur(zatürre). Bunların dışında grip, menenjit, tifo, tifüs, sarıhumma, rotavirüs, japon ensefaliti, zona, kuduz, kolera ve serviks kanserine karşı da aşılar mevcuttur.

Aşıların Yan Etkileri Var Mı, Neler?

Aşı uygulanması sonrasında istenmeyen bazı yan etkiler görülebilir. En sık görülen lokal yan etkiler; aşı uygulanan yerde ağrı, şişkinlik, kızarıklık vb. yan etkilerdir. Bunlar genellikle aşı uygulamasını izleyen ilk birkaç saatte ortaya çıkabilir. Ayrıca, ateş, halsizlik, kas ağrısı, baş ağrısı, iştah kaybı gibi daha genel etkiler de oluşabilir. Bu etkiler ise farklı aşılarda değişen oranlarda görülebilir. Nadir durumlarda ise hafif veya ciddi alerjik reaksiyonlar görülebilir.

Ayrıntılı bilgi için https://asi.saglik.gov.tr/asi/genel-bilgiler/26-asinin-bilinen-yan-etkileri.html inceleyebilirsiniz.

Aşıların Yapılmaması Gereken Durumlar Var Mı?

Aşıların uygulanmaması gereken durumlar son derece nadirdir:

• Bir aşının daha önceki dozlarında gelişen ciddi bir alerjik reaksiyon olan anafilaksi durumunda, o aşının sonraki dozları  yapılmamalıdır. 
• Bir aşı bileşenine karşı gelişen anafilaktik reaksiyon durumunda, bu maddeyi içeren diğer aşılar da yapılmamalıdır.
• Hekim tarafından belirlenmiş ağır bağışıklık eksikliklerinde (hastalık veya ilaçlara bağlı), canlı aşılar (BCG, KKK, ağızdan çocuk felci aşısı, suçiçeği aşısı) yapılmamalıdır.

Sayılan durumlar ve başka diğer durumlar hakkında hekiminize danışabilirsiniz.